Przemoc wobec osób starszych: ukryty problem naszego społeczeństwa

Przemoc wobec osób starszych stanowi jeden z najbardziej nieznanych i zaniedbywanych problemów w naszym społeczeństwie. To ciche cierpienie, które może występować w różnych formach: fizyczne, psychiczne, emocjonalne, finansowe czy seksualne. Pomimo tego, że przemoc wobec seniorów narusza ich podstawowe prawa człowieka i prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych i psychospołecznych, często pozostaje niezauważona i nieraportowana.

Warto zwrócić uwagę na istotę tego problemu, czynniki sprzyjające występowaniu przemocy wobec osób starszych oraz skutki, jakie wywiera na ofiary i społeczeństwo jako całość.

Czym jest przemoc wobec seniorów i jakie formy może przybierać?

Przemoc wobec seniorów, znana także jako przemoc wobec osób starszych, to działanie lub zaniechanie, które powoduje cierpienie fizyczne, psychiczne, emocjonalne, finansowe lub seksualne u osoby starszej. Przemoc może być popełniana przez osoby z ich najbliższego otoczenia, opiekunów, pracowników instytucji lub obcych.

Formy przemocy wobec seniorów są różnorodne i mogą obejmować:

• Przemoc fizyczną – obejmuje ona wszelkie działania skierowane na zadanie bólu, uszkodzenie ciała lub ograniczenie ruchu osoby starszej. Przykłady to bicie, szarpanie, kopanie, zadawanie ciosów lub deprawowanie fizyczne;
• Przemoc psychiczną lub emocjonalną – dotyczy działań mających na celu osłabienie psychiczne i emocjonalne ofiary. Może to być obrażanie, zastraszanie, wyśmiewanie, poniżanie, groźby, izolacja, manipulacja emocjonalna lub kontrola nad życiem osoby starszej;
• Przemoc finansową – obejmuje wykorzystywanie lub nadużycie sytuacji osoby starszej w celu zdobycia kontroli nad jej majątkiem, oszustwa finansowe, wyłudzenie, kradzieże, nieuprawnione wydatki czy przymuszenie do podpisywania dokumentów lub umów finansowych;
• Przemoc seksualną – to narzucanie aktywności seksualnej bez zgody osoby starszej lub przemoc seksualna wobec nich, niezależnie od ich zdolności do wyrażania zgody;
• Przemoc instytucjonalną – wynika z zaniedbywania i złego traktowania osób starszych w instytucjach, takich jak domy opieki, szpitale czy ośrodki opieki długoterminowej. Może obejmować zaniedbanie opieki, nadmierne użycie leków, izolację społeczną lub ograniczenie praw i wolności seniorów;
• Przemoc społeczną – występuje wtedy, gdy osoby starsze są wykluczane, stygmatyzowane lub traktowane z uprzedzeniami ze względu na ich wiek.

Ważne jest, aby zauważyć, że ofiary przemocy wobec seniorów mogą być ograniczone przez swoje warunki życiowe, zdrowie, zależność od opiekunów, izolację społeczną lub ograniczenia ruchu. Wiele przypadków przemocy wobec osób starszych pozostaje niezgłoszonych lub nierozpoznanych, dlatego podnoszenie świadomości w społeczeństwie i tworzenie odpowiednich mechanizmów wsparcia są kluczowe w zwalczaniu tego problemu.

Rozpoznawanie i przeciwdziałanie przemocy wobec osób starszych

Rozpoznawanie i przeciwdziałanie przemocy wobec osób starszych jest kluczowe dla ochrony seniorów i zapewnienia im bezpiecznego i godnego życia. Oto kilka wskazówek, jak rozpoznawać i przeciwdziałać przemocy wobec seniorów:

Rozpoznawanie przemocy:

• Zwracaj uwagę na znaki fizyczne – obserwuj ciało osoby starszej w poszukiwaniu siniaków, otarć, oparzeń, złamań lub innych obrażeń, które mogą świadczyć o przemocy fizycznej,
• Słuchaj zmian w zachowaniu – zmiany w nastroju, wycofanie się, nadmierne lęki, płacz lub oznaki strachu mogą wskazywać na przemoc emocjonalną lub psychiczną,
• Zauważ zmiany w finansach – nagłe zmiany w finansach, brak dostępu do środków finansowych, nieuzasadnione wydatki lub podejrzane transakcje mogą być oznakami przemocy finansowej,
• Słuchaj sygnałów alarmowych – osoby starsze mogą dawać subtelne wskazówki na temat przemocy, np. wspominając o zastraszających zachowaniach lub odczuwaniu niepokoju,
• Bądź czujny na zmiany w relacjach społecznych – nagła izolacja, unikanie kontaktu z rodziną i przyjaciółmi lub ograniczenie interakcji społecznych może wskazywać na nadużycia.

Przeciwdziałanie przemocy, czyli w jaki sposób można zapobiegać przemocy wobec osób starszych

• Podnoszenie świadomości – edukuj społeczeństwo, w tym seniorów, ich rodziny i pracowników służby zdrowia na temat przemocy wobec osób starszych, jej oznak i konsekwencji
• tworzenie bezpiecznego otoczenia – zachęcaj do stworzenia atmosfery zaufania i wsparcia, w której seniorzy mogą bezpiecznie dzielić się swoimi obawami i doświadczeniami,
• wspieraj seniorów – zapewnij starszym osobom dostęp do różnych form wsparcia, takich jak specjaliści ds. przemocy, psychologowie, linie telefoniczne dla ofiar, organizacje charytatywne itp.,
• zapewnij anonimowość – zagwarantuj osobom zgłaszającym przemoc, że ich informacje będą traktowane poufnie, a działania zostaną podjęte w sposób dyskretny,
• współpracuj z odpowiednimi instytucjami – wymieniaj informacje z organami ścigania, służbami społecznymi i instytucjami medycznymi w celu skutecznego przeciwdziałania przemocy. 

Warto podkreślić istotę rozumienia i reagowania na problem przemocy wobec osób starszych. Należy zachęcać do otwartego dyskutowania na ten temat, propagowania edukacji i wspierania inicjatyw mających na celu ochronę seniorów. Ponadto, w dzisiejszych czasach trzeba podkreślać znaczenie działania na rzecz społecznego zaangażowania i współpracy, aby przeciwdziałać temu ukrytemu problemowi w naszym społeczeństwie.