Osteoporoza u osób starszych – cicha epidemia wiekowych kości

Osteoporoza to choroba metaboliczna, która dotyka układ kostny, prowadząc do zmniejszenia gęstości kości oraz ich osłabienia. Schorzenie to nazywane jest „cichym złodziejem kości”, ponieważ jego rozwój jest często bezobjawowy do momentu wystąpienia złamania. Osteoporoza najczęściej dotyka osoby starsze, zwłaszcza kobiety po menopauzie, ale również mężczyzn w podeszłym wieku. Ze względu na starzejące się społeczeństwo, problem ten staje się coraz bardziej powszechny.

Przyczyny osteoporozy u osób starszych

Osteoporoza rozwija się stopniowo, a jej przyczyny są złożone. Kluczową rolę odgrywają zmiany hormonalne, procesy starzenia, a także styl życia. Oto najważniejsze czynniki sprzyjające rozwojowi osteoporozy u osób starszych:

• Zmiany hormonalne – u kobiet głównym czynnikiem jest spadek poziomu estrogenów po menopauzie. Estrogeny pełnią ważną rolę w ochronie tkanki kostnej, a ich niedobór przyspiesza utratę masy kostnej. U mężczyzn, choć proces ten jest wolniejszy, spadek poziomu testosteronu również może prowadzić do osłabienia kości,
• Proces starzenia – z wiekiem dochodzi do naturalnej utraty masy kostnej. W organizmie spada aktywność komórek kościotwórczych (osteoblastów), co sprawia, że procesy odbudowy tkanki kostnej są wolniejsze niż jej resorpcja (rozpad),
• Niedobory wapnia i witaminy D – starsze osoby mają często problemy z wchłanianiem wapnia i witaminy D, które są niezbędne do prawidłowej mineralizacji kości. Witamina D jest niezbędna do wchłaniania wapnia w jelitach, a jej niedobór prowadzi do osłabienia struktury kości,
• Siedzący tryb życia – brak aktywności fizycznej to istotny czynnik ryzyka osteoporozy. Ruch, zwłaszcza ćwiczenia obciążające kości, takie jak chodzenie, bieganie czy taniec, stymulują odbudowę tkanki kostnej,
• Choroby przewlekłe i leki – schorzenia takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca, niewydolność nerek oraz długotrwałe stosowanie niektórych leków (np. kortykosteroidów) mogą zwiększać ryzyko osteoporozy.

Objawy i diagnoza osteoporozy

Osteoporoza na wczesnym etapie rozwija się bezobjawowo. Pierwsze oznaki choroby często pojawiają się dopiero w momencie złamania. Najczęściej złamaniom ulegają:

• Kręgi kręgosłupa – złamania kompresyjne mogą prowadzić do przewlekłego bólu pleców, obniżenia wzrostu oraz pogorszenia postawy (zgarbienia),
• Szyjka kości udowej – złamania biodra są jednymi z najpoważniejszych powikłań osteoporozy, często prowadzącymi do długotrwałej niepełnosprawności,
• Kości nadgarstka i przedramienia są to częste miejsca złamań wynikających z upadków.

Diagnozę osteoporozy stawia się na podstawie badania gęstości mineralnej kości (densytometria), które pozwala ocenić stopień ubytku masy kostnej. Wynik tego badania określa się na podstawie wskaźnika T-score, który porównuje gęstość kości pacjenta do wartości referencyjnych dla młodych, zdrowych osób dorosłych.

Leczenie osteoporozy

Leczenie osteoporozy ma na celu zahamowanie utraty masy kostnej, poprawę wytrzymałości kości oraz zmniejszenie ryzyka złamań. Podstawą terapii są:

• Leki farmakologiczne – najczęściej stosowane są bisfosfoniany, które hamują proces resorpcji kości, denosumab (przeciwciało monoklonalne), a także terapie hormonalne (HTZ u kobiet). W bardziej zaawansowanych przypadkach stosuje się terapie stymulujące odbudowę kości, takie jak parathormon czy teriparatyd,
• Dieta bogata w wapń i witaminę D – wapń jest podstawowym składnikiem budulcowym kości, dlatego dieta bogata w produkty mleczne, zielone warzywa oraz ryby, które są dobrym źródłem wapnia, jest kluczowa. Suplementacja witaminy D pomaga zwiększyć wchłanianie wapnia w organizmie,
• Aktywność fizyczna – regularne ćwiczenia, zwłaszcza te wzmacniające kości i mięśnie, mogą spowolnić utratę masy kostnej. Chodzenie, taniec, ćwiczenia z oporem (np. podnoszenie ciężarów) oraz joga są szczególnie zalecane,
• Styl życia – unikanie palenia papierosów, nadmiernej konsumpcji alkoholu oraz kofeiny wpływa pozytywnie na zdrowie kości. Palenie przyczynia się do zmniejszenia gęstości kości, a alkohol i kofeina mogą hamować wchłanianie wapnia.

Profilaktyka Osteoporozy u Osób Starszych

Profilaktyka osteoporozy powinna zaczynać się już w młodym wieku, jednak osoby starsze także mogą zrobić wiele, aby zmniejszyć ryzyko złamań i spowolnić procesy degradacyjne w kościach. Oto kilka kluczowych zasad:

• Zbilansowana dieta – zawierająca odpowiednią ilość wapnia (1000–1200 mg dziennie) oraz witaminy D (800–2000 IU dziennie),
• Ruch – regularna aktywność fizyczna dostosowana do możliwości osoby starszej,
• Bezpieczne otoczenie – unikanie ryzyka upadków poprzez odpowiednie zabezpieczenie przestrzeni mieszkalnej – usunięcie dywanów, zamontowanie poręczy czy mat antypoślizgowych,
• Kontrole lekarskie – regularne badania densytometryczne oraz konsultacje lekarskie w celu monitorowania stanu zdrowia kości.

Osteoporoza to poważne schorzenie, które zagraża osobom starszym, prowadząc do zwiększonego ryzyka złamań i związanej z nimi niepełnosprawności. Świadomość choroby, odpowiednia profilaktyka oraz leczenie mogą znacząco poprawić jakość życia seniorów. Kluczowym elementem w walce z osteoporozą jest utrzymanie zdrowego stylu życia, regularna aktywność fizyczna oraz dbałość o dietę bogatą w niezbędne składniki odżywcze.